إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ غَيْبَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۚ وَاللَّهُ بَصِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ
آری، تنها خدا است که غیب آسمانها و زمین را میداند و خدا به آنچه میکنید بینا است.
مفردات آیه ۱۸ سوره حجرات:
غَیب: نهان بودن، نهان
بَصِير: بینا
مَا تَعْمَلُونَ: آنچه میکنید
هدف از يادآوری علم خدا به نهانها
سورهٔ حجرات حاوی توصیهها و بایدها و نبایدهای بسیاری است و ضمانت اجرایی آن توجه اهل ایمان به آگاهی همه جانبهٔ خدا به کردار آنان است؛ لذا در آیهٔ پایانی سوره بر نفوذ علم خدا به همهٔ نهانها تأکید میکند، چرا که باور به علم همه جانبهٔ خدا و به خصوص باور به دانایی خدا از تمام امور نهانی، در ترغیب به انجام کارهای نیک و پرهیز از کارهای ناشایست تأثیری بسزا دارد:
يَا أَيُّهَا الرُّسُلُ كُلُوا مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا ۖ إِنِّي بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ؛ ای پیامبران، از چیزهای پاکیزه خوب بخورید و استفاده برید و به شکرانهٔ نعمتهای الهی کار شایسته کنید؛ قطعًا من به آنچه میکنید به خوبی آگاهم. (مؤمنون، ۵۱)
وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ يَعْلَمْهُ اللَّهُ؛ و هر کار نیکی انجام دهید، قطعاً خدا به آن به خوبی آگاه است. (بقره، ۲۱۵)
أَرَأَيْتَ إِنْ كَذَّبَ وَتَوَلَّىٰ * أَلَمْ يَعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ يَرَىٰ؛ به من خبر ده، اگر آن بازدارنده، [حق را] دروغ شمرد و روى برتابد؟ * مگر نمیداند که خدا کارهایش را میبیند؟(علق، ۱۳و ۱۴)
نکات تفسیری آیه ۱۸ سوره حجرات :
مفهوم غیب برای خدا در آیه ۱۸ سوره حجرات
إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ غَيْبَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ؛ مقصود از «َغْیب:نهان» اموری است که برای انسانها و سایر موجودات نهان است؛ یعنی آنچه از آسمانها و زمین که بر مردمان و دیگر موجودات هستی نهان است و غیب به شمار میآید. خدا آنها را میداند و چون میداند فرض ندارد، برای او غیب باشد؛ پس اگر غیب نامیده میشود به لحاظ غیر خدا مانند آدمیان است.
وَاللَّهُ بَصِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ؛ چون از اهداف یادآوری علم خدا به نهانها، توجه دادن انسانهاست به اینکه خودشان و اعمالشان در هر حال و در هر کجا باشند از خدا نهان نمیماند، جملهٔ «وَاللَّهُ بَصِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ» را باید به منزله نتیجهی جملهی«إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ غَيْبَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ» به شمار آورد.