نکات تفسیری آیه ۱ سوره حجرات

يَآ أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لَا تُقَدِّمُواْ بَيْنَ يَدَىِ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَاتَّقُواْ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ‌

اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، در برابر خدا و پيامبرش [در هيچ كارى‌] پيشى مجوييد و از خدا پروا بداريد كه خدا شنواى داناست.

مفردات:

لا تُقَدِّمُوا: پیش نیفتید

اتَّقُوا(وَقیَ): تقوا پیشه کنید

بَيْنَ يَدَيِ: پیش رو ( كلمه‏” بَيْنَ يَدَيِ” درباره هر چيز استعمال شود، به معناى جلوى آن چيز است)

توضیح:

منظور از ” لا تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ” این است که هيچ حكمى را بر حكم خدا و رسول خدا مقدم نکنید.

زیرا: “لا تُقَدِّمُوا” را هم به خدا نسبت داده و هم به رسول خدا و آن چیزی که مشترك بين خدا و رسول است “مقام حكمرانى” است.

همچنان که قرآن کریم در آیه ۴۰ سوره يوسف درباره مقام حکمرانی خداوند می‌فرماید: : “إِنِ‏ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ، حكم تنها از آن خداست.” و درباره مقام حکمرانی پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله وسلّم) نیز در آیه ۶۴ سوره نساء می‌فرماید: “وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِيُطاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ، ما هيچ رسولى نفرستاديم مگر براى اينكه به اذن ما اطاعت شود.”

فرشته‌خو شدن انسان با عمل به آیه ۱ سوره حجرات:

مؤمن نه تنها در فعل و ترك فعلش بايد گوش به فرمان خدا باشد، بلكه در اراده و تصميمش هم بايد پيرو حكم خدا باشد. و نهى در آيه شريفه ما را نهى مى‏‌كند از اينكه هم به سخنى اقدام كنيم كه از خدا و رسول نشنيده‌‏ايم و هم به فعل يا ترك فعلى اقدام كنيم كه حكمش را از خدا و رسول نشنيده‏‌ايم. در نتيجه آيه شريفه نظير و قريب المعنى با آيه‏" بَلْ عِبادٌ مُكْرَمُونَ لا يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ" مى‏‌شود كه در باره اوصاف ملائكه مى‏‌فرمايد: از كلام خدا سبقت نمى‏‌گيرند، و همواره به امر او عمل مى‏‌كنند.

نکته‌ها و پیام‌ها

۱- عدم بیان موارد موارد منع از تقدّم و پیشى گرفتن بر خدا و پیامبر خدا(صلّی الله علیه و آله وسلّم) دلیل بر این است که در هیچکدام از امور عقیدتى، اجتماعى، سیاسى، اقتصادى و غیره اجازه جلو زدن از خدا و پیامبر خدا را نداریم.(نباید کاسه داغ‌تر از آش باشیم)

۲- عمل به برخی آداب و رسوم اجتماعى كه نه ریشه دینی دارند و نه سنّت معقول و صحیح بشری محسوب می‌شوند، نوعى پیش افتادن از خدا و رسول است.

 

نمونه‌های تاریخى از پیشى گرفتن بر پیامبر كه در تفاسیر و روایات آمده است:

۱- امام معصوم‌علیه السلام به شخصى فرمود: این دعا را بخوان: «لااله الاّ اللّه…» تا آنجا كه مى‌فرماید: «یُحیى و یُمیت». شنونده از پیش خود جمله‌اى اضافه كرد و گفت: «و یمیت و یحیى» حضرت فرمودند: جمله‌ى تو صحیح است، امّا آنچه من مى‌گویم بگو و سپس آیه‌ى «لاتقدّموا بین یدى اللَّه و رسوله» را براى او تلاوت فرمودند.(خصال صدوق، ج‌۲، ص‌۶۲.)
۲- در سال هشتم هجرى كه پیامبر اسلام‌صلى الله علیه وآله براى فتح مكه از مدینه حركت كردند، بعضى از مسلمانان در این سفر روزه خود را افطار نكردند، با این كه مى‌دانستند مسافر روزه ندارد و مى‌دیدند كه پیامبرصلى الله علیه وآله افطار كرده است. اینها در واقع از پیامبرصلى الله علیه وآله پیشى گرفتند.
پیمایش به بالا