ازدواج و فرزندآوری در آیات و روایات | مقدمه
ازدواج در قرآن
دیدگاه قرآن و روایات نسبت به ازدواج و فرزندآوری چیست؟ آیا در قرآن کریم مشوّق‌هایی برای ازدواج و فرزندآوری وجود دارد؟
از دیدگاه قرآن، زندگی زناشویی و خلقت انسان بر مبنای «زوجین» (زن و شوی)، از نشانه‌های خداوند در آفرینش به شمار می‌رود. در سوره روم، شش مسأله در عالم خلقت به عنوان نشانه‌های وحدانیت خداوند در ربوبیت و الوهیت شمرده شده که یکی از آنها، خلقت «زوج» برای آدمی است:
«وَ مِنْ آیاتِهِ انْ خَلَقَ لَکمْ مِنْ انْفُسِکمْ ازْواجاً. ..»(روم/۲۱)؛ و از نشانه‌های او این [است] که همسرانی از نوع خودتان برای شما آفرید. …
جفت آفرینی زن و مرد، از اهدافِ بلندِ آفرینش و زمینه رشد و کمال آنهاست، چه اینکه، هر یک از زن و مرد، به تنهایی ناقص بوده و به دیگری نیازمند است و همین نقص و احتیاج است که آنها را به سوی هم جذب می کند و با رسیدن به یکدیگر به آرامش و سکون دست می‌یابند.
این امر، اختصاص به انسان‌های عادی و معمولی ندارد، بلکه پیامبران نیز که وارستگان جامعه هستند برای رعایت اصولی تکوینی خویش و ارضای مشروع نیازهای جنسی، به ازدواج روآورده، جامعه کوچک «خانواده» را تشکیل می‌دادند.
قرآن کریم، پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله را مخاطب قرار داده، می‌فرماید:
«وَ لَقَدْ ارْسَلْنا رُسُلًا مِنْ قَبْلِک وَ جَعَلْنا لَهُمْ ازْواجاً وَ ذُرِّیةً»(رعد/۳۸)؛ پیش از تو (نیز) پیامبرانی فرستادیم؛ و برای آنها همسران و فرزندانی قرار دادیم.
ازدواج از نظر قرآن از چنان ضرورت و اهمیتی برخوردار است که هیچ چیز، حتّی تهیدستی نمی‌تواند مانع انجام آن شود:
«وَ أَنْکحُوا الْأَیامی مِنْکمْ وَالصَّالِحینَ مِنْ عِبادِکمْ وَ امائِکمْ انْ یکونُوا فُقَراءَ یغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَاللَّهُ واسِعٌ عَلیمٌ»(نور/۳۲)؛
مردان و زنان بی همسر و غلامان و کنیزان درستکارتان را همسر دهید؛ اگر تنگدست باشند، خداوند به لطف خود آنان را بی نیاز می‌سازد، خداوند گشایش دهنده‌ای آگاه است.
فرزندآوری در قرآن
همچنین در خصوص فرزندآوری در قرآن آیات متعددی وجود دارد که از مجموع آنها چنین برداشت می‌شود که فرزندان، نعمت‌های الهی نزد والدین هستند و چون سایر نعمت‌های الهی، هم می‌توان با استفاده صحیح از آنها در مسیر تکامل و هدایت خود و آنها از ایشان بهره جست وهم می‌توان با عدم استفاده صحیح از آنها خود و آنها را به خاک مذلت نشاند.
در قرآن کریم اصل وجود فرزند به عنوان نعمت الهی یاد شده چنان‌که در آیه ۷۲ سوره نحل در این رابطه فرموده است:
«وَاللّهُ جَعَلَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا وَجَعَلَ لَکُم مِّنْ أَزْوَاجِکُم بَنِینَ وَحَفَدَةً وَرَزَقَکُم مِّنَ الطَّیِّبَاتِ أَفَبِالْبَاطِلِ یُؤْمِنُونَ وَبِنِعْمَتِ اللّهِ هُمْ یَکْفُرُونَ؛
خدا براى شما از خودتان همسرانى قرار داد و از همسرانتان براى شما پسران و نوادگانى نهاد و از چیزهاى پاکیزه به شما روزى بخشید آیا [باز هم] به باطل ایمان میآورند و به نعمت خدا کفر میورزند».
نکته: «حَفَدَةً» جمع «حافد» به معناى سرعت در عمل است و چون نزديكان، سريع‌تر به كمك والدين مى‌شتابند، به آنها حفده گفته مى‌شود. (تفسیر المیزان)
به طور کلی آیات قرآن بر ضرورت فرزندآوری از زوایای مختلف اشاره دارد از جمله:
- فرزند، عامل حفظ نسل، نعمت و منّت الهی بر مردم
- فرزند، آرزوی پیامبران و بشارتی الهی
- فرزند، یار و مددکار انسان
- فرزند، زینت و آراستگی دنیا
- فرزند، نعمتی الهی
- فرزند، وسیله‌ای برای رشد و تعالی خانواده
در روایات نیز از فرزندآوری به عنوان یک حُسن یاد می‌شود. بدین معنا که فرزندان میوه‌های زندگی و زمینه‌ساز سعادت والدین در آخرت هستند.
